Viêm da tiếp xúc kiến ba khoang - Cách nhận biết và hướng điều trị

Kiến ba khoang là loại côn trùng phổ biến ở nước ta, giúp ích rất tốt cho nông nghiệp vì chúng tiêu diệt các loại sâu bọ gây hại. Tuy nhiên với con người thì chúng lại là nỗi sợ hãi, nguyên nhân bởi nọc độc của loại côn trùng này rất mạnh, có thể viêm da, bỏng rát da khi tiếp xúc. Tình trạng này được gọi là viêm da tiếp xúc kiến ba khoang. Vậy hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về loài kiến ba khoang này cũng như cách nhận biết và hướng điều trị hiệu quả khi bị viêm da tiếp xúc kiến ba khoang nhé.

Một số thông tin về loài kiến ba khoang

Kiến ba khoang  tên khoa học là Paederus, là loại côn trùng thuộc bộ Coleoptera, họ Staphylinidae (bọ cánh cứng). Chúng phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên trái đất, đặc biệt là ở những vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm. Ở Việt Nam, kiến ba khoang còn gọi bằng những tên gọi khác như: kiến khoang, kiến kim, kiến gạo, kiến lác, kiến cong,…

Kiến ba khoang có khả năng sinh sản quanh năm nhưng vào mùa mưa là nhiều hơn cả. Khác với đa số những loài côn trùng khác là thường hoạt động vào ban đêm, kiến ba khoang lại hoạt động vào ban ngày còn ban đêm chúng chỉ thích những chỗ sáng.

Đặc điểm của kiến ba khoang trưởng thành là có hình dạng thon dài (chiều dài 7mm-10mm, rộng 0.5mm-1mm), thân mình có các khoang màu đen – vàng cam xen kẽ, bụng có 8 đốt, có thể uốn cong rất tốt. Chúng có 3 cặp chân, 2 đôi cánh (cánh lụa nằm dưới cánh cứng) che khoảng 3-4 đốt bụng, khả năng bay chạy rất nhanh, mỗi khi chạy sẽ có xu hướng cong đít lên như bọ cạp.

Kiến ba khoang chứa độc tố rất mạnh, chúng có thể gây tổn thương như viêm da, bỏng da nếu con người tiếp xúc hay cọ và chúng. Đặc biệt, khi kiến ba khoang bị đập, chà xát mạnh hoặc bị giết, chúng sẽ giải phóng ra dịch lỏng Coelomic có chứa Pederin, đây được coi như một loại hóa chất gây phồng rộp da cực mạnh.

Cơ chế gây viêm da tiếp xúc của kiến ba khoang như thế nào?

Chất Pederin có trong dịch bạch huyết của kiến ba khoang chính là tác nhân gây nên tình trạng viêm da tiếp xúc. Chất này được phóng thích khi chúng ta đập, chà xát hoặc giết kiến. Nếu chúng ta tiếp xúc phải dịch chứa pederin của kiến ba khoang, sau khoảng 12-24h các phản ứng viêm da và phồng rộp sẽ xuất hiện. Mức độ tổn thương sẽ phụ thuộc vào hàm lượng độc tố, diện tích, thời gian tiếp xúc và cơ địa da của từng người.

Pederin là một amid có độc tố cao, độc tính có thể gấp 12-15 lần so với nọc độc của rắn hổ, thậm chí độc tính này vẫn tồn tại khi kiến ba khoang đã chết và để khô trong 8 năm. Công thức hóa học của chúng là C25H45O9N – là một Amid có 2 vòng tetrahydropyran, có khả năng ức chế quá trình tổng hợp protein và ngăn chặn quá trình phân chia tế bào.

Pederin có tính xuyên thấm qua da, khi tiếp xúc với chất độc này, da có thể bị ban đỏ, bỏng rát, nổi bọng nước, viêm da nặng. Tình trạng này có thể lan sang những vùng da lân cận nếu người bệnh vô tình để vùng da dính độc tố tiếp xúc với những vùng da khác.

Việc giải phóng độc tố Pederin chỉ xuất hiện ở những con kiến ba khoang cái. Nếu chúng chỉ vô tình tiếp xúc với da mà không cắn hay tiết dịch thì khả năng bmắc viêm da tiếp xúc kiến ba khoang không cao.

Dấu hiệu nhận biết viêm da tiếp xúc kiến ba khoang

Kiến ba khoang có thể gây ra tổn thương ở bất cứ vùng da nào nếu tiếp xúc với dịch tiết của chúng. Sau khi tiếp xúc, da sẽ bị kích thích gây hiện tượng châm chích, bỏng rát, nổi mụn nước, ngứa ngáy, viêm nhiễm,.. Trường hợp nhẹ, các triệu chứng có thể bùng phát sau 2 ngày rồi giảm dần nhưng với những trường hợp nặng,  các tổn thương da có thể kéo dài tới 20 ngày khiến người bệnh mệt mỏi, khó chịu.

Hình thái tổn thương của viêm da tiếp xúc kiến ba khoang tương đối đặc trưng và khá dễ nhận biết. Dưới đây là một số triệu chứng điển hình khi bị viêm da tiếp xúc kiến ba khoang:

• Khoảng 24h sau khi tiếp xúc với dịch tiết kiến ba khoang, các vết ban đỏ bắt đầu hình thành trên vùng da tiếp xúc, đi cùng với đó là cảm giác ngứa ngáy, bỏng rát,…
• Mỗi khi đổ mồ hôi hay tiếp xúc với nước, vùng da bị tổn thương càng cảm thấy ngứa ngáy, đau rát, khó chịu hơn.
• Nếu viêm da tiếp xúc kiến ba khoang xảy ra ở vùng mắt sẽ khiến 2 mắt sưng húp, còn xảy ra ở các vị trí có nếp gấp như bẹn, khuỷu tay, chân thì thường sẽ lâu khỏi hơn so với những vị trí khác.
• Các tổn thương da do tiếp xúc dịch tiết kiến ba khoang thường có dạng vệt dài hoặc cụm. Ban đầu chỉ là những vết ban đỏ, hơi phù nề và cộm, phía trên nổi những mụn nước với kích thước to nhỏ khác nhau. Sau 1-3 ngày, mụn nước sẽ trở thành những phỏng nước, phỏng mủ và cảm giác đau rát càng tăng hơn.
• Trong khoảng 1-2 ngày đầu, người bệnh sẽ có cảm giác ngây sốt, mệt mỏi, khó chịu, nổi hạch đau ở vùng tương ứng với tổn thương (chẳng hạn như nách, bẹn, cổ,…).
• Những vết phỏng mủ tiến triển ngoài 3 ngày thì bắt đầu khô lại, đóng vảy tiết, vảy tiết rụng sẽ để lại vết sẫm màu. Bệnh có thể khỏi hoàn toàn sau 2-3 tuần nếu được kiểm soát đúng cách. Ngược lại, nếu chăm sóc, vệ sinh không tốt có thể dẫn đến tình trạng bội nhiễm, hình thành sẹo, gây mất thẩm mỹ.

Hướng điều trị khi bị viêm da tiếp xúc kiến ba khoang

Viêm da tiếp xúc kiến ba khoang không phải là chứng bệnh gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng để nhanh chóng khắc phục những tổn thương mà chứng bệnh này gây ra, đồng thời ngăn ngừa tình trạng bội nhiễm, người bệnh cần được xử lý và điều trị đúng cách, kịp thời.

Việc đầu tiên sau khi tiếp xúc với dịch tiết kiến ba khoang, người bệnh cần nhanh chóng vệ sinh da bằng nước muối sinh lý hoặc có thể rửa vùng da tổn thương bằng nước mát. Làm như vậy vừa giúp dịu da, giảm cảm giác nóng rát vừa loại bỏ được dịch tiết kiến ba khoang còn bám lại trên da.

Hầu hết những trường hợp viêm da tiếp xúc kiến ba khoang ở thể nhẹ, bệnh thường tự khỏi. Vì thế các bác sĩ sẽ chỉ định vệ sinh và khử trùng tại vùng da tổn thương. Còn trong các trường bệnh nặng hơn, người bệnh tiếp xúc với  Pederin nồng độ cao, các tổn thương lan rộng, có dấu hiệu viêm nhiễm,… các bác sĩ sẽ kê một số loại thuốc điều trị tại chỗ hoặc điều trị toàn thân tùy vào tình trạng cụ thể nhằm nhanh chóng kiểm soát các triệu chứng.

Điều trị tại chỗ

Người bệnh có thể rửa vùng da tổn thương bằng nước xà phòng sau khi tiếp xúc với dịch tiết kiến ba khoang mà không cần lo lắng xảy ra vấn đề nào khác.

Sử dụng các loại dung dịch như hồ nước, Jarish, hồ neo pred, oxit kẽm,… để rửa vùng da tổn thương, giúp sát trùng, làm dịu tình trạng nóng rát da.

Khi các tổn thương đã khô lại, người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc mỡ kháng sinh hoặc mỡ corticoid để giảm tình trạng viêm nhiễm, ngứa ngáy, ngăn ngừa nhiễm trùng, nhanh chóng làm lành da. Các loại thường sử dụng gồm: Eumovate, Fucicort và Gentrison,…

Điều trị toàn thân

Trong trường hợp các tổn thương lan rộng, xuất hiện nhiều mủ, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc sau nhằm kiểm soát nhanh các triệu chứng:

• Thuốc kháng histamin: Giảm các triệu chứng ngứa ngáy, nóng rát, nổi mẩn,.. do tiếp xúc với dịch tiết kiến ba khoang. Phổ biến là các loại: Diphenhydramin, Promethazin, Loratadin, Clorpheniramin,..
• Thuốc giảm đau, an thần: Có tác dụng hạ sốt, giảm đau. Dùng trong trường hợp viêm da tiếp xúc kiến ba khoang gây sưng hạch, sốt nhẹ, đau nhức và mệt mỏi. Các loại thường được bác sĩ chỉ định như: Paracetamol, Acetaminophen, Diclofenac và Naproxen.
• Kháng sinh đường uống: Giúp ức chế vi khuẩn, ngăn ngừa nhiễm trùng, bội nhiễm. Một số loại được sử dụng gồm: Penicillin, Cephalosporin, Dicloxacillin, Clindamycin,…

Phòng ngừa viêm da tiếp xúc kiến ba khoang

Để phòng ngừa mắc viêm da tiếp xúc kiến ba khoang, chúng ta cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Tránh tiếp xúc với kiến ba khoang. Đồng thời cần học cách nhận biết kiến ba khoang để tránh xa loại côn trùng này.
• Không nên đập nát kiến ba khoang, đặc biệt không dùng tay không để bắt chúng, nên dồn chúng vào một cái chai hoặc gói vào giấy rồi vứt đi.
• Sau khi tiếp xúc với kiến ba khoang phải nhanh chóng rửa vùng da tiếp xúc với nước sạch hoặc nước xà phòng loãng nhằm loại bỏ nốt dịch tiết của kiến, làm dịu da.
• Quần áo sau khi tiếp xúc với kiến ba khoang cần giặt thật kỹ.
• Nên đóng cửa nhà, cửa sổ, cửa phòng ngủ vào ban đêm vì kiến ba khoang dễ bị thu hút bởi ánh sáng đèn. Có thể tắt luôn tất cả các đèn khi đi ngủ để tránh sự thu hút của chúng.
• Dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ. Giũ sạch chăn, màn, ga, gối,… trước khi đi ngủ
• Nếu phơi quần áo ngoài trời, khi thu vào thì nên đập nhẹ nhằm tránh tình trạng kiến ba khoang bám trên quần áo.
• Vào mùa kiến ba khoang, có thể xịt thuốc diệt côn trùng để hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
• Khi thấy có các cảm giác bỏng rát, nổi ban đỏ,.. nghi ngờ do kiến ba khoang thì người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

➤ Tham khảo thêm các bệnh viêm da tiếp xúc khác:

☛ Viêm da tiếp xúc kích ứng – Nguyên nhân và cách điều trị

☛ Viêm da tiếp xúc côn trùng – Triệu chứng và cách xử lý

Sodermix – giải pháp đẩy lùi các triệu chứng viêm da tiếp xúc hiệu quả

Viêm da tiếp xúc nói chung và viêm da tiếp xúc kiến ba khoang nói riêng đều khiến người bệnh trải qua những cảm giác cực kỳ khó chịu. Các triệu chứng ngứa ngáy, viêm nhiễm, phù nề, mụn nước,… được coi là nỗi ám ảnh của mỗi bệnh nhân. Để giải quyết các triệu chứng một cách nhanh chóng, hiệu quả mà lại cực kỳ an toàn, các chuyên gia đã nghiên cứu và cho ra đời sản phẩm kem bôi Sodermix – Giải pháp toàn diện cho viêm da tiếp xúc.

Sodermix với thành phần chứa Enzym SOD (Superoxid Dismutase) chiết xuất từ cà chua xanh Châu Âu có tác dụng chống viêm, giảm ngứa, giảm mẩn đỏ ở người bệnh viêm da tiếp xúc cực kỳ hiệu quả. Ngoài ra, dầu trái bơ và các dầu khoáng tự nhiên có trong sản phẩm còn giúp dưỡng ẩm, làm sáng da, đồng thời khôi phục, tái tạo vùng da bị tổn thương nhanh chóng.

Kem bôi Sodermix được nhập khẩu nguyên hộp từ Pháp, hoàn toàn không chứa Corticoid nên cực kỳ an toàn, lành tính, phù hợp với cả những đối tượng có cơ địa nhạy cảm như trẻ nhỏ, phụ nữ cho con bú,…

Sản phẩm được nhập khẩu và phân phối tại Việt Nam từ năm 2018 với số đăng ký: 180000325/PCBA-HN

Để tìm nhà thuốc gần nhất bán SODERMIX®, bạn xem TẠI ĐÂY

Để đặt mua SODERMIX® (Giao hàng, thanh toán tại nhà), bạn xem TẠI ĐÂY

Viêm da tiếp xúc kiến ba khoang tuy không gây nguy hiểm cho sức khỏe nhưng các tổn thương da mà chúng gây ra lại rất trầm trọng, ảnh hưởng đến tâm lý và cuộc sống, sinh hoạt của người mắc. Chính vì vậy, việc điều trị bệnh cần tiến hành càng sớm càng tốt, ngay khi thấy xuất hiện triệu chứng của bệnh thì nên đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và hướng dẫn trị bệnh đúng cách. Hi vọng với những thông tin mà chúng tôi cung cấp ở trên, các bạn đã có thêm phần nào kiến thức về căn bệnh này, giúp việc nhận biết, điều trị và phòng ngừa viêm da tiếp xúc kiến ba khoang hiệu quả hơn.